Menalia Yáñez Basanta
En Bioloxía defínese o termo “simbiose” coma unha relación permanente entre dous seres vivos que levan unha vida en común e da cal, polo menos un dos dous, obtén algún tipo de beneficio. Este proceso evolutivo foi unha parte esencial para a vida e podemos atopalo en organismos coma, por exemplo, as avésporas e as follas da figueira. Con este plantexamento non se pretende desviar este artigo cara unha investigación científica senón que o obxectivo é expoñer unha reflexión, non é a historia da arte un proceso evolutivo no que diversos xéneros se nutriron mutuamente?
Dende os comezos do cine, puidemos disfrutar das reminiscencias da pintura na séptima arte e viceversa, xa que o cine tamén resultou ser fonte de inspiración para o resto das artes visuais. Nun período como foi o Renacemento e ata os nosos días, pintura e escultura intentaron representar a realidade coa maior veracidade posible. Os primeiros anos do século XIX virán acompañados de novos inventos coma o diorama, que ofrecía ao ser humano a capacidade de experimentar visualmente co tempo; e espectáculos coma os tableaux vivants, que consistían na representación de cadros famosos con seres vivos, algo que se acabará levando ao cine en traballos coma Christus/ Cristo (Giulio Antamoro, 1916), filme onde se recrean diversas obras como a Crucifixión de Mantegna, a Piedade de Miguel Anxo ou a Transfiguración de Rafael.
Así mesmo, faranse importantes estudos, véxase o caso da cronofotografía, mediante a cal o fotógrafo anglo-americano Eadweard Muybrigde levou a cabo a descomposición en imaxes da motricidade humana. Cabe destacar, ademais, a súa influencia en épocas posteriores, dende as películas da triloxía Matrix (Irmás Wachowski, 1999-2003) ata o videoclip de U2 para a súa canción “Lemon”.
Cando falamos da relación entre arte e cine temos que facer especial fincapé no expresionismo alemán xa que, directores coma Murnau, deron vida a paisaxes de moitos pintores, véxase o caso de Friedrich -autor ao que, por certo, recurriría unha vez máis o oscarizado director mexicano Alejandro González Iñárritu en The revenant/ O renacido (2015)-; de Edvard Munch, cuxas vistas de Lübeck serviron para crear un ambiente perturbador en Nosferatu (1922).
Ou de Fritz Lang, que nos permitiu volver a aquel fermoso Xardín das delicias do Bosco nunha das escenas coas que comeza a súa eterna Metropolis/ Metrópolis (1927). Mesmo Hithcock chegaría a verse atraído pola estética pictórica. Unha das súas citas artísticas máis directas vémola en Psycho/ Psicose (1960), onde se inspirou no cadro do pintor estadounidense Edward Hopper Casa xunto á vía do tren para a creación da mansión máis terrorífica da historia do cine.
En xeral, poderíamos enumerar moitos filmes e directores que beben das artes plásticas na súa estética. Coa chegada da cor, a incidencia da pintura sería importante para producións relevantes, por exemplo, Clockwork Orange/ A Laranxa mecánica (1971) de Stanley Kubrick, onde recurriría a A ronda dos presos de Van Gogh. De feito, isto é algo moi común e non só se limita a películas consolidadas senón tamén a outro tipo de estreas máis comerciais, onde temos o caso de Superman: Dawn of Justice/ Batman v. Superman: O amencer da xustiza (2016) de Zack Snyder, que conta con planos inspirados directamente en Rubens ou Jan Lievens.
Pier Paolo Pasolini, teorizaría sobre un tema intimamente relacionado co que estamos a falar, o chamado “cine de poesía”. Para el, o uso dunha linguaxe poética neste ámbito está estreitamente vinculado coa pintura en filmes coma Il deserto rosso/ Deserto vermello (1964) de Michelangelo Antonioni, que tivo a intención de pintar a súa película coma se de un lenzo se tratara, contando cunha paleta de tonalidades que parecían proceder das mans de Paul Klee ou de Mondrian. O director italiano considera que esta linguaxe está caracterizada pola intención do realizador de transmitir unha visión subxectiva da realidade mediante a calificación dos encadramentos a través do uso da cámara e a montaxe. Noutra banda teríamos un cine moito máis narrativo, coma o de Chaplin ou Ingmar Bergman, onde é a lingua a que se pon ao servizo do significado.
Sen dúbida, a relación entre a pintura e o celuloide é moito máis longa, de feito tamén incluiría os biopics e as películas nas que o personaxe ficticio é un pintor. En xeral, o que si podemos aseverar é que ambas artes non evolucionan de paralelamente senón que forman unha cadea onde as diferentes engrenaxes encaixan á perfección.
*A foto de portada amosa a influencia de Friedrich no filme The revenant/ O renacido (2015).
Bibliografía
-BERRIATÚA, Luciano: Los proverbios chinos de F.W. Murnau (Etapa Alemana). Madrid, Instituto de la Cinematografía y de las Artes Audiovisuales, 1990.
-BRAUN, Marta: Eadweard Muybrigde. Londres, Reaktion Books Ltd, 2010.
-CERRATO, Rafael. Víctor Erice, el poeta pictórico. Madrid, EDICIONES JC. Colección Directores de Cine, 2006.
-CERVERA, Vicente; RODRÍGUEZ, Aurelio y RUIZ, Sagrario: El compás de los sentidos. Cine y estética. Murcia, Servicio de publicaciones de la Universidad de Murcia, 1998.
-MARTÍNEZ- SALANOVA, Enrique y SEDEÑO, Ana Ma. “La influencia de la pintura en el cine”. Cine y Educación. Disponible en: http://www.uhu.es/cine.educacion/cineyeducacion/pintura_cine_influencia.htm [17 de marzo de 2017]
-ORTIZ, Áurea; PIQUERAS, Ma Jesús: A pintura en el cine. Cuestiones de representación visual. Barcelona, Paidós Ibérica, 1995.
-RUIZ, Paula A. “Arte y cine: más de 120 años de intensa relación”. Cinemanía. Disponible en: http:// cinemania.elmundo.es/noticias/arte-cine-mas-120-anos-intensa-relacion/ [25 de mayo de 2017]
